ÇOCUKLARIN DİL GELİŞİMİNİ NASIL DESTEKLEYEBİLİRİZ?

Bebekler, doğuştan dil ve konuşma yeteneğiyle doğarlar; ancak yönlendirme çok önemlidir. Araştırmalar, çocuğun nasıl ve ne zaman konuşmayı öğrendiği konusunda, ailesinin desteğinin olumlu etkisi olduğunu göstermektedir. Çocukların konuşmayı öğrenmesi çok karmaşık bir süreçtir. Bu aşamada anne babaların katkısı çok önemlidir.

          Anne ve Babanın Çocuğuna İletişim Ortamını Sağlaması

Çocukların Konuşmayı Öğrenme Sürecinde Desteklenmesi İçin Bazı Öneriler 

1. Konuşmayı öğrenmeleri için çocuklara uygun ortamların yaratılmasını sağlayabilirsiniz. Televizyon, radyo, video, müzik ve bilgisayar oyunları gibi seslerin olmadığı ortamda iletişim kurmayı deneyebilirsiniz.
2. Çocuğunuza konuşmak için zaman ayırıp, kendisini ifade etmesi için olanak verebilirsiniz. Günde en az bir saat, yüz-yüze konuşmak ve kitap okumak için zaman ayırabilirsiniz.
3. Çocuğunuzla konuşurken sıranızı bekleyip, size yanıt vermesine fırsat tanıyabilirsiniz.
4. Çocuğunuzun ifadesinde kullandığı yanlış sözcükleri, "yanlış kullandın" gibi uyarmalar yerine,doğru model olarak, kısa cümle içinde tekrar edebilirsiniz.
5. Dilin, iletişim için gerekli olduğunu ona hissettirebilirsiniz. İşaretle ya da nesnenin ismini söylemeye çalışarak, bir şey istediği zaman; örneğin "Süt mü istiyorsun?" gibi yönergelerle, ona hem uygun konuşma modeli olup hem de istediği nesneyi vererek kendisini ödüllendirebilirsiniz.
6. Çocuğunuzun her sözcüğü söyleme çabasını övgü ile pekiştirebilirsiniz.

Aile - Çocuk İletişim Becerilerini Geliştirme Önerileri

Her çocuğun iletişim beceri kapasitelerinin farklı olduğunu unutmamak gerekir. Aynı ailedeki çocukların konuşmayı öğrenme süreleri farklı olabilir. Burada önemli olan, çocuğun dil gelişiminde tutarlı bir süreç göstermesidir. Ailelerin, çocuklarının dil gelişimlerini desteklemek ve iletişim kurabilmek amacıyla, gelişim dönemlerinde yapabilecekleri aşağıda sıralanmıştır;

18-24 ay arasında;

1. Yaptığınız işleri ve bu işlerin ne olduğunu anlatabilirsiniz.
2. Bazı günlük işleri birlikte yapabilirsiniz, böylece konuşacak çok şey olacaktır.
3. Resimli olay ya da nesne kartlarıyla grup oyunları oynayabilirsiniz.
4. Geçmişten, günümüzden ve gelecekten söz edebilirsiniz; “Bugün ne yaptınız?”, “yarın babaanne gelecek” gibi.
5. Eğer çocuğunuzun çıkarabildiği bir ses veya hece varsa (örneğin; ba), öncelikle bu sesle başlayan çevresindeki nesneleri kelime hazinesine kazandırmayı hedefleyebilirsiniz. Örneğin; ‘bardak' gibi. Bu kelimeyi basit cümlelerde ve duruma uygun ifadeler içinde kullanabilirsiniz.
6. Hedeflediğiniz ve çıkarabildiği seslerin bulunduğu resimli kelime kartları hazırlayabilirsiniz.Bu kartlarla evin içinde çeşitli oyun ortamları hazırlayın. Karttaki resmi göstererek ismini söyleyin. Kelimenin nasıl söylendiğini duymasına yardımcı olun. Bazen ona da sorarak resmi isimlendirmesini isteyin. Her ne şekilde isimlendirme yaparsa yapsın, doğru kabul edin ve resmin ismini tekrar edin. Örneğin; Evet bu bir "bardak". Daha sonra /b/ sesiyle başlayan diğer karta geçin. Unutmayın, bu sadece bir oyundur, çocukları zorlamak ve eğitimci rolü oynamak çocuğunuz için gereksiz ve hatalı olacaktır. Kendi gelişim süreci içinde yalnızca onu desteklemeyi hedef alın.

2-3 yaş arasında;

1. 2-3 yaş döneminde, aileler çocuklarının kullandığı sözcüklerde bir "patlama" olduğunu görürler. Her durum için bir sözcükleri vardır ve sürekli "neden?" tipinde soru yöneltirler.
2. Çocuğunuza "edatları" öğretebileceğiniz oyunlar oynayabilirsiniz. Örneğin; "topu kutunun 'içine' koymak" veya "masanın 'üstünden' atmak" gibi.
3. Yaptığı resim hakkında konuşabilmeniz için boya kalemleri ve kâğıt sağlayabilirsiniz. Bu materyaller çocuğunuzun kendini ifade etmesini kolaylaştıracaktır.
4. Kitap içindeki eylemleri tanımlayarak, onları kısa cümlelerle anlatabilirsiniz. Anlattığınız cümlelerle ilgili her olaya ilişkin hemen soru yöneltebilirsiniz. Her ne cevap verirse versin, tekrar sorunuzun cevabını bir de sizden duyması ona uygun konuşma modeli olmanız açısından etkili olacaktır. Örneğin; "Evet çocuk ayakkabısını giyiyormuş" gibi.

3-6 yaş arasında;

1. 3 ve 4 yaş arasında çocuklar sıklıkla "kim?", "nerede?" ve "ne?" ile başlayan soru cümlelerini kullanabilirler. Cümleleri daha uzundur ve konuşmaları daha akıcıdır.
2. Çocuklar, 4-5 yaşları arasında kendisine söylenen her şeyi anlar ve anlaşılır bir şekilde konuşabilirler.
3. Büyük-küçük, sert-yumuşak gibi zıtlıkları içeren oyunlar oynayabilirsiniz.
4. Çocuğunuza sayıları öğreterek ,sayı sayma oyunları oynayabilirsiniz.
5. Konuşmalarınızda zamana ilişkin kavramları kullanabilirsiniz (bugün, yarın, daha sonra, gelecek hafta gibi).
6. Çocuğunuza olaylara ilişkin hisleri ve duyguları hakkında konuşma fırsatı tanıyabilir ve paylaşımda bulunabilirsiniz.
7. Kendinize ait kelime oyunları, tekerlemeler ve hikayeler yaratabilirsiniz.
8. Bir kelimenin hangi sesle başladığı veya herhangi bir sesle başlayan kelimenin bulunması gibi seslerin farkında olunmasını sağlayan oyunlar oynayabilirsiniz.
9. Çocuklarla kitap okurken öncelikle; yan yana oturarak ,kitabın adını, yazarını, resimliyse resmin tasvirini yapabilirsiniz. Çocuğun düş gücünü kullanmasını sağlamak için  “acaba ne yapıyor dersin?” “sence burada nasıl hissetmiştir?” gibi sorular sorabilirsiniz. Böylece kitabı okumak, salt entelektüel bir işlem olmaktan çıkar ve çocukla aranızda sıcak bir beraberlik niteliğini alır.
10.Gündelik yaşamda konuşurken, farklı temalara dikkat çekebilirsiniz. Örneğin trafik işaretlerini anlatıp, sokak tabelaları okuyabilirsiniz.

KAYNAKÇA: Portage Guide to Early Education Activity Card File  İzmir 2001

Dil Gelişiminin Desteklenmesi-Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi Vakfı Yayınları

Çocuk ve İletişim- Psikolog İlkim ÖZ-Kök Yayınları1997

Uzman Klinik Psikolog & Oyun Terapisti Ceren TUMBALI