İnsanları diğer canlılardan ayıran en temel özelliklerden biri kendinin farkında olmasıdır. İnsanlar bir kimlik oluşturur ve sonra bu kimliğe bir değer kazandırır. Kim olduğunu tanımlamak ve sonra bu kimliği sevip sevmediğine karar verme gücüne sahip olan bireyin bu yargı gücü özgüven olarak nitelendirilir. Bazı durumları, yaşantıları, renkleri, müzikleri sevmiyor olabilirsiniz ancak kendinizle ilgili özellikleri ve parçaları sevmiyorsanız bu özgüven sorunu olarak nitelendirilir.

Özgüven; kendimiz ve yeteneklerimiz hakkında pozitif ve gerçekçi bir anlayışa sahip olduğumuz anlamına gelmektedir. Özgüven eksikliği ise; kendinden şüphe duymak, pasiflik, boyun eğme, aşırı uyum gösterme, yalnızlık, eleştirilere karşı çok hassas olma, kendine güvensizlik, depresyon, aşağılık duygusu ve sevilmediğini hissetme gibi kavramlarla tanımlanabilir.

Özgüven Eksikliği Nasıl Gelişir?

Özgüven ve çevresel koşullar birbiri ile sadece dolaylı olarak ilişkilidir. İnsanın kendisine verdiği değer duygu ve düşünceleri ile şekillenmektedir.

Çocuklar üzerinde yapılan araştırmalarda anne babanın çocuğu 4-5 yaşına kadar yetiştirme biçimi erken yıllarda özgüven oluşumuna katkı sağlamaktadır.

Aşağılık duygusu, umutsuzluk, kendine güvensizlik duyguları, evde, okulda veya işte yaşadığımız yaşam deneyimlerinden sonra ortaya çıkabilmektedir. Kendimize inanmamaya, başarısızlıklarımızın olumsuz yönlerine odaklamaya başladığımızda düşüncelerimiz hep benliğimizin eksik taraflarını ortaya çıkarma eğiliminde olurlar. Yaşamda karşımıza çıkan olaylara karşı geliştirdiğimiz yaşam becerileri ve bakış açımız doğrudan özgüveni etkilemektedir.

Aileden birini veya yakın bir arkadaşı kaybetmek, hayatın olumsuz ve baş edemediğimiz taraflarına odaklanmamıza sebep olabilir. Başarısızlık, hayal kırıklığı gibi olumsuz olayları bir deneyim gibi algılamaktansa, bunları bir kayıp olarak görmek, kendini veya yeteneklerini çok acımasız bir şekilde eleştirmek, olayların sonuçlarını, gerçekte olduklarından daha kötü bir şekilde değerlendirmek, gerçekçi olmayan hedefler belirlemek ve bunlara uyamama kaygısı yaşıyor olmak ve başarısızlık korkusu özgüven eksikliğinin ortaya çıkmasına etken olabilir.

Özgüveni Geliştirmenin Yolları Nelerdir?

• Kendinizi iyi tanımaya çalışın, olumlu ve olumsuz diye atfettiğiniz özelliklerinizin farkında olun.
• Sadece olumlu özelliklerinizi değil değil olumsuz taraflarınızın da size ait olduğunu kabul edin ve kendinizi daha geniş bir çerçevede kapsamaya çalışın.
• Daha gerçekçi hedefler belirleyin ve beklentilerinizin ne olduğunu değerlendirin. Makul seviyede belirlenen hedefler özgüveninizi ve kendinizle ilgili memnuniyetinizi destekler. Psikolojinin öncülerinden William James şöyle der: “ Kendinden memnun olmak = Ne başardığımız / Başarmayı hedeflediğimiz şey ”
• Bir şey başardığınızda kendinizle gurur duyun ve kendinizi ödüllendirin.
• Kötü veya üzücü bir şey olduğunda, olumsuz düşüncelerinizin farkına varın. Hem duygularınızı hem düşüncelerinizi bir arada fark etmeye çalışın.
• Zayıf taraflarınız yerine, güçlü taraflarınıza ağırlık verin. Belirli konularda, diğerlerine göre daha becerikli ve iddialı olduğunuzun ve hayatınızın her alanında mükemmel olmanın imkansız bir şey olduğunun farkına varın.
• Yaptığınız ve başardığınız şeyleri sadece şansa bağlamayın.
• Başkalarının haklarını ihlal etmeden, kendi duygularınızı, düşüncelerinizi, inançlarınızı, ihtiyaçlarınızı, dürüst ve net bir şekilde ifade edin, gerektiğinde doğrularınızı ve düşüncelerinizi savunun.
• Hayır demeyi öğrenin, istemediğiniz konularda daha sık hayır demeye çalışın.
• Yaşamınızda önemli olduğuna inandığınız sorunların bir listesini çıkartın. Daha sonra bunları iyileştirmenin veya değiştirmenin yollarını yazın.
• Olumlu özelliklerinizin bir listesini yaparak görünür bir yere asın. Böylece kendinizi sabote eden ve aşağılayan duygular içine düştüğünüzde olumlu taraflarınızdan güç alabilirsiniz.