ÇOCUKLARDA OKUL KORKUSU-FOBİSİ
Bazı çocuklar okula başlamadan önce çok istekli olsalar da okul zamanı geldiğinde bu istekleri kalmaz;okulda ilk gün korkusu yaşar ve okula gitmek istemezler.
OKUL KORKUSU-FOBİSİ NEDİR?
Çocukda okulda oluşan yoğun sıkıntı ve huzursuzluk sebebiyle okula gitmekten kaçınma ve okulda yalnız kalamama ile süren duruma okul korkusu (okul fobisi) adı verilmektedir. Her yüz çocuktan yaklaşık 4–5 tanesi bu tepkisini okul korkusuyla ortaya koyar.
Okul korkusu, okula gidişin ilk günlerinde ortaya çıkabildiği gibi herhangi bir zamanda da ortaya çıkabilir.
ÇOCUKLARDA OKUL KORKUSU-FOBİSİNİN ÖN BELİRTİLERİ
Bu belirtiler daha çok sabahları ve okul saatlerinde ortaya çıkar ve yoğunlaşır. Okul korkusuna dair tablo, aile ve öğretmen tarafından iyi değerlendirilmez ve doğru yaklaşım sergilenmezse çocuğun korkusu pekişebilir.
Akut ve Kronik Okul korkusu-fobisi:
Okul korkusu tepkileri ilk görülmeye başladığı sırada şiddetli bir takım belirtiler dikkati çeker. Akut okul korkusu olan çocuklar evde kaldıkları sürece mutludurlar. Arkadaş ilişkilerinde ve sosyal faaliyetlerde etkindirler. Hatta bu çocuklar evde kaldıkları süre içinde ev ödevlerini yaparlar. Akut okul korkusu ilköğretimden liseye kadar her yaştan, her kültürde görülebilir.
Kronik okul korkusu ise zamanla oluşur. Bu korkunun oluşmasında gencin çocukluk yıllarındaki akut okul korkusunu da içine alan çeşitli davranış problemlerinin rolü büyüktür.
Kronik okul korkusu, akut okul korkusunun tam tersine bir takım uyum zorluklarını içerir. Kronik okul korkusu olan çocuklar sadece okuldan değil, aynı zamanda önceden zevk aldıkları faaliyetlerden de uzaklaşmaya başlarlar. Bu çocuklar ne ders çalışırlar nede belirli bir ilgi alanında faaliyet gösterirler.
OKUL KORKUSU-FOBİSİ GÖRÜLME SIKLIĞI
Okul korkusu ana okuluna giden, ilk okula yeni başlayan çocuklarda sık görülür. Yapılan araştırmalarda okul korkusu olan kız ve erkek çocuklar arasında anlamlı bir farklılık görülmemiştir. Her sosyo-ekonomik düzeyde görülmekle beraber, orta sosyo-ekonomik düzeyde daha fazla görülmektedir.
OKUL KORKUSU-FOBİSİ GÖRÜLEN ÇOCUKLARIN ORTAK ÖZELLİKLERİ
Ebeveynleri aşırı koruyucu ailelerden oluşmaktadır.
Attıkları her adımda anne-babanın onayını beklerler.
Uslu, uyumlu ve anneye aşırı bağımlılıkları vardır. Anneden ayrılma korkusu yaşarlar.
İsteklerinin anında karşılanmasını isterler, karşılanmadığında huzursuzluk yaratıp ağlayabilen yapıdadırlar.
OKUL KORKUSU- FOBİSİ NEDENLERİ
Ayrılık Endişesi: aileden ayrı kalmanın getirdiği mutsuzluk okul fobisine neden olur.
Yeni deneyimlerle baş etme: Güçlüğe neden olan faktörlerden bir diğeri de çocuğun değişim ve yeniliklerle baş etme ihtiyacıdır. Farklı bir ortama girme yabancılarla tanışma, okul kurallarını öğrenme, kişisel disiplini geliştirme, gibi deneyimler okul korkusuna neden olabilir.
Gerçekçi olmayan yüksek beklentiler: Yetişkinlerin beklentileriyle mücadele etmek, bazı çocuklarda strese yol açan başlıca etkendir. Daha çok, mükemmeliyetçi ebeveyn tutumu sonucu oluş ur ve okul korkusuna sebep olur.
Kendini yalnız hissetme: Arkadaş edinme konusunda yetersiz yada isteksiz gibi görünen utangaç ve çekingen çocuklar okula uyum göstermekte daha fazla güçlük çeker ve okul korkusu yaşayabilirler.
Zarar verici davranışlara maruz kalma; bu tüm yaş düzeylerinde görülebilir, çocuklarda kaygı ve üzüntüye neden olur.
OKUL KORKUSU NE ZAMAN ORTAYA ÇIKAR?
Yukarıdaki kişilik özelliklerini taşıyan çocuklarda ailede, çevrede meydana gelen bir yaşam olayıyla okul korkusu kendisini gösterir. Örneğin;
Yeni bir kardeşin doğumu ve kıskançlık olayı,
Ailenin ev değiştirmesi, göç etmesi, çevre değişikliği,
Çocuğun ebeveynlerden birini veya başka bir yakınını kaybetmesi, aileden birinin hastaneye yatması,
Anne-babanın uzun süren geçimsizlikleri,
Okulda öğretmen ya da arkadaşlarınca küçük düşürülme, korkutulma,
Ailede sosyo-ekonomik kriz halleri gibi nedenlerle çocuklarda okul korkusu gelişebilir.
Okul fobisi olan çocuklar ve aileleri üzerinde yapılan birçok araştırmada şu sonuçlar görülmüştür:
Anne-baba çocukla ilişkilerinde aşırı verici, koruyucu kollayıcı bir tutum takınmaktadır. Çocuğun yapabileceği her şeyi onlar yapmaktadır. Böylelikle çocuk pasif ve bağımlı kişilikte yetişmektedir.
Anne-baba gergin, sıkıntılı doğadadırlar. Çocukları için “başlarına bir olumsuzluk, felaket gelirse” endişesini taşırlar.
Ebeveynlerin korku ve endişesi çocuğa yansıtılır. “Acaba başına bir şey gelir mi?” Çocuklardaki özgüven eksikliği nedeniyle çocuk anne-babadan ayrı kaldığında başına bir şey geleceği korkusunu yaşamaktadır.
Çocuk aynı korkuyu anne-baba için de taşır. Onlardan ayrı kaldığında onların da başına bir şey gelecek diye korkmaktadır. Veya çocuk, ebeveynlerinin kendisini terk edeceklerini düşünmektedir
OKUL KORKUSU-FOBİSİ NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Çocuğun fiziksel yakınmaları varsa kontrol etmek için doktora götürün.
Sınıf çalışmalarının zorluğundan, sıkıcılığından veya okul arkadaşları veya öğretmeni ile ilgili konulardan şikâyet ediyorsa okulu ziyaret edin.
Korkuları hakkında konuşmaya teşvik edin. Onu yatıştırın ve gün boyunca nerelerde olacağınız, okulda acil bir durum olduğunda çocuklarla kimin ilgileneceğini ve korkuları olduğunda okulda kimlerle konuşabileceği hakkında bilgi veriniz.
Okula düzenli devam etmesi konusunda ısrarlı olun. Yakınmaya devam etse de giyinmesine, servise binmesine veya okula kadar yürümesine yardım edin.
Eğer sorun zor ise; çocuğun bir-iki saatliğine, daha sonra yarım gün sonrada tam gün okula gitmesini sistematik bir yaklaşım kullanarak sağlayın.
Çocuğun, ailesini önce günde iki kere sonra bir kere aramasına izin verin. Daha sonrada bu ayrıcalığı ortadan kaldırın.
Bir kere bile olsa çocuğun kazanmasına izin verilirse sorunun daha kötüleşeceği unutulmamalıdır. Eğer, belirli gün veya hafta okula devam zorunluluğu varsa ve çocuk bu sınırı zorlamaya çalışıyorsa bu noktada pes etmek tamamen başa dönmek demektir.
Bu sorun genellikle ana-baba ve okul personelinin işbirliği ve doğru yaklaşımlarıyla birlikte aşılır.Yanlış davranışlar sorunun kemikleşmesine ve okul da sosyal ve akademik sorunlara yol açabilir,bir uzmandan yardım alın.
Psk. Yasemin AYDIN
Kaynakça:
Yavuzer, Haluk : Eğitim ve Gelişim Özellikleriyle OKUL ÇAĞI ÇOCUĞU, , İstanbul, 2000
Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği: EYVAH ÇOCUĞUM ZOR
Pedam.com/cocuk_psikolojisi/okulfobisi.htm.
Yeditepehastanesi.com.tr/okul_fobisi.asp.
Saglikmemurlari.org/gecici/okulfb/htm.
